Haber Pusulası

Ülke nüfusunun yüzde 70’inden fazlası deprem riski yüksek alanlarda yaşarken, AKP iktidarının kamu odaklı projeler yapmadığı gibi riskli binaların çoğunu dönüştürmemesi, deprem toplanma alanlarını bir bir satılarak imara açması tepkileri büyütüyor. Talan ve rant projeleri odaklı siyasetini sürdüren iktidarın bilim insanlarının uyarılarına kulak asmaması da yurttaşları endişelendiriyor.

Sağlık ve eğitim başta olmak üzere pek çok kamu binasının depreme karşı yenilenmemesi, kentin geleceği için büyük felaket anlamına gelen Kanal İstanbul, İstanbul Finans Merkezi gibi projelerin hayata geçirilmek istenmesi, yeşil alanların hızla yok edilmesi kısacası iktidarın talan ve rant odaklı projeleri yurttaşların yaşamını da tehdit eder hale geldi. Dün yaşanan depremin ardından sokaklara dökülen yurttaşların toplanma alanlarının ranta feda edilmesi nedeniyle ilçe ve mahallelerindeki parklara akın etmesine, toplanma alanlarına dahi ulaşamamasına neden oldu. Merkez üssü Silivri olan deprem Kanal İstanbul projesinin yapılmasıyla gelecek büyük felaketi de bir kez daha hatırlattı.

İktidar aynı zamanda ‘rezerv alan’ ilanıyla aynı zamanda "Afet ve Acil Toplanma Alanı" olan, Şişli’nin Kanal İstanbul’u olarak adlandırılan alana Taşyapı’nın 72 katlı rezidans ve AVM yapılmak istenmesi nedeniyle giremedi. Yurttaşlar, sokak aralarında ve inşaatın yanındaki küçük parkta bekledi.

1,3 MİLYON YAPI RİSKLİ

Bilim insanlarının sık sık Türkiye’de ‘Yapı Denetim Sistemi’ de çok sıkı denetlenmeli” uyarısında bulunduğu megakentte kendiliğinden yıkım tehlikesi bulunan yüz binlerce bina bulunuyor. Beykent Üniversitesi İnşaat Mühendisliği bölümünden İnşaat Mühendisi Doç. Dr. İhsan Karagöz, yapıların yönetmeliğe uygun olması gerektiğini vurgulayarak İstanbul’da şu anda 400 tane kendiliğinden yıkılacak bina olduğu uyarısında da bulunmuştu,

Başkanı Buğra Gökce’nin İBB operayonunda tutuklandığı İstanbul Planlama Ajansı birçok raporunda deprem sorununa dikkat çekti. Bunlardan en dikkat çekeni geçen yıl 17 Ağustos’un 25’inci yılı nedeniyle yayımlanan rapordu.

Raporda özetle şunlara dikkat çekildi:

• 1999 Marmara Depremi Türkiye’nin afet yönetiminde bir milat olarak kabul edildi. Buna rağmen imar barışı gibi uygulamalar hayata geçti. Yapı kayıt belgesi alan yapılar risk altında. İmar affı ile elde edilen gelirler de amacına uygun şekilde yapı stokunun deprem direncini artırmak için kullanılmadı.

• 1999 depreminden sonra yürürlüğe giren deprem vergilerinden elde edilen gelirler Türkiye’deki yapı stokunu iyileştirmek için kullanılmadı. Bu vergilerle 2003-2023 yılları arasında 96 m2 büyüklüğünde 1,3 milyon konut yapılabilirdi.  Marmara Depremleri’nden sonra 2001 yılında 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun çıkartıldı ve yapı denetim kuruluşları oluşturuldu.

• İstanbul’da her üç yapıdan ikisi 2000 yılı öncesinde yapıldı. 6,8 milyon konutun yaklaşık 1,3 milyonu riskli. 1999 depreminden sonra dönüşmesi gereken konutların yalnızca dörtte biri dönüştürülebildi.

1999 Marmara Depremi sonrası içi boşaltılan ve kentsel rantları değerlendirebilmek için kullanılan “Kentsel Dönüşüm Bölgesi” kavramına ve 5393 sayılı Belediye Kanununun 73. maddesine süreç içerisinde bir de 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında “rezerv alan” ve “riskli alan” kavramları eklenmiştir. 2010 yılı sonrası bu kavramlar ile askeri alanlar, yeşil alanlar, hazine ve kamu arazileri ihtiyaç duyan kesim ve bölgeler içinde yeni rant bölgeleri oluşturularak üst gelir grubu projeleri için imara açılmıştır.

Yine İPA tarafından hazırlanan "Kamusal Alanın Dönüşümü: Alışveriş Merkezlerinin Kentsel Etkileri Üzerine Değerlendirme" başlıklı raporda da dikkati çeken bilgiler yer aldı. Rapordaki verilere göre İstanbul’da en az 42 bin 200 kişinin deprem sonrası barınma ihtiyacını karşılayabileceği büyüklükteki toplam alanda, 95 adet 20 bin metrekarenin üstünde AVM bulunuyor.

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği tarafından da geçen yıl İstanbul’a özel bir rapor yayımlandı. Raporda toplanma alanları özellikle vurgulandı. Rapordan öne çıkanlar şöyle:

• Deprem toplanma alanları daha özel olarak; üzerinde geçici kentlerin kurulabileceği, elektrik, su, ısınma, duş, tuvalet gibi temel ihtiyaçların karşılanabileceği altyapıya sahip büyük ve geniş alanlar olarak tarif edilmektedir. Dolayısıyla deprem toplanma alanı olarak gösterilen okul bahçelerinin, parkların, boş arazilerin toplanma alanı olarak belirlenmesinin, depremde yaşanması muhtemel kaotik ortamda, alana ulaşma problemlerinin yanı sıra, deprem sonrası olası yıkımlar sonucu kullanılamaz duruma gelebileceği de öngörülürse, bu alanların çoğunun gerçekçiliği bulunmamaktadır. Ayrıca 1999 depreminden sonra belirlenen bazı deprem toplanma alanları üzerine bugün AVM, rezidans inşa edildiği de tüm kamuoyu tarafından bilinmektedir.

• Maltepe ve Yenikapı başta olmak üzere, kuvvetli yer hareketi ve tsunami etkisine karşı davranışının büyük belirsizlikler içerdiği dolgu alanlarının, bu toplanma alanlarına alternatif olarak sunulmuş olması ve daha da önemlisi afet sonrası acil durum eylem planlarında önemli rol oynadıkları düşünülmesi felakete davetiye çıkarmaktır.

• İstanbul’da acilen uygun, güvenli ve yeterli sayıda deprem toplanma alanı belirlenmeli, halk bilgilendirilmelidir.

İstanbul Deprem Çalışma Grubu tarafından Şubat 2023’te yayımlanan raporda AFAD tarafından İstanbul’da belirlenen 5 bin 636 Acil Toplanma Alanı, incelendi. Nüfus yoğunluğunun yüksek olduğu bölgelerde kişi başına düşen toplanma alanının yeterli olmadığı tespit edildi. Toplanma alanlarının yüzde 36’sı kişi başı 1 m²’nin altında bulunuyor.

Yapılaşmaya açılarak bugün AVM ve konut olan bazı toplanma alanları şöyle:

Ali Sami Yen (Şişli), Ağaoğlu MyCity (Bahçelievler), Meydan AVM (Bahçelievler), Sahilpark Veliefendi (Zeytinburnu), Onaltı Dokuz (Zeytinburnu), Ora AVM (Bayrampaşa), Forum İstanbul (Zeytinburnu), Kiptaş ünalan Evleri (Üsküdar), TOKİ Avrupa Konutları (GOP), Ataköy Konakları (Bakırköy), Capacity AVM (Bakırköy), Selenium Plaza (Beşiktaş).